Σύλλογος Περίστης « Η ΠΡΟΟΔΟΣ», η ιστορία του χωριού μέσα απ τα αρχεία του.

               Ο σύλλογος Περίστης « Η ΠΡΟΟΔΟΣ» ιδρύεται το 1928. Δεν είναι η πρώτη απόπειρα ίδρυσης πολιτιστικού συλλόγου στο χωριό, αλλά είναι η πρώτη επιτυχημένη. Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Περιστα Ναυπακτίας» ο Θανάσης Παπαθανασόπουλος, το 1923 με πρωτοβουλία των Αθανασίου Ι. Βαλαωρα, Κωνσταντίνου Λεωνίδα Πατιλη (Τσιάλας) και Δήμου Αθ. Παπαθανασόπουλου ιδρύεται το εκπολιτιστικό σωματείο «Ενωσις Περιστας», το καταστατικό του όμως δεν εγκρίνεται απ το Πρωτοδικείο, γιατί περιέχει και δικαστικές αρμοδιότητες που αντιβαίνουν στο νόμο. Η διοίκηση του συλλόγου στην προσπάθεια της να ρυθμίσει διαφορές μεταξύ των χωριανών , έπαιρνε και τέτοια δικαιοδοσία, που μόνο τα δικαστήρια είχαν.           Το 1904 επίσης, οι πρωτοπόροι Περιστιάνοι της διασποράς, μαζί με άλλους Ναυπάκτιους συμπατριώτες ιδρύουν την «Ναυπακτιακη αδελφότητα Νέας Υόρκης», με πρώτο πρόεδρο τον Γεώργιο Κ. Κομματά. Ακολουθεί το 1918 η ίδρυση της ΕΝΩΣΕΩΣ ΠΕΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ « Ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ», με πρωτεργατες τον Ιωάννη Χαντζηνικολαου (με το προσωνύμιο γιατρός), τον Γεώργιο Ν. Χατζη και τον Γεώργιο Παπαηλία. Η συλλογική «σπορά» εχει γίνει στα χώματα της Αμερικής , οπότε δεν είναι δύσκολο και να μεταλαμπαδευτεί και  στη γενέτειρα.         Απ το καταστατικό του νεοϊδρυθέντος συλλόγου « Η ΠΡΟΟΔΟΣ» αντιλαμβανόμαστε ότι ο σκοπός του είναι εξωραϊσμός του χωριού και πολιτισμός.  Αυτά μπορεί να φαντάζουν αυτονόητα σήμερα, το 1928 όμως σ ενα χωριο των Κραβαρων όλο πετρα, που ο αγώνας για επιβίωση είναι τόσο δύσκολος, η διοργάνωση θεατρικών παραστάσεων  και διαλεξεων, η μόρφωση και η υγιεινή ως τομείς ενδιαφεροντος, δείχνουν το προοδευτικό πνεύμα των παππούδων και προπαππούδων μας. Η δενδροφύτευση και η πύκνωση του δάσους επίσης ως αναγκαίες προτεραιότητες , μας δινει μια εικόνα του χωριού μας εντελώς διαφορετική  απ τη σημερινή, που η Περιστα πνίγεται στο πράσινο. Το τοπίο τότε ειναι γυμνό απ την υπερβοσκηση απ τα χιλιάδες κατσίκια.        Αυτά ως εισαγωγή, ας απολαύσουμε απ το πρωτότυπο τα υπόλοιπα.        Γιάννης Παπακωστας